کد مطلب:50247 شنبه 1 فروردين 1394 آمار بازدید:6

گنجینه پرسمان » قرآن

اجبار پيروان اديان ديگر به پرداخت جزيه (ماليات ويژه) چگونه با مفادآيه ي (لا اكراه في الدين) سازگار است؟

نخست بايد به اين نكته ي مهم اشاره شود كه عدم اجبار در پذيرش دين، با وضع قوانين و ضوابط معيني براي زندگي مسالمت آميز با پيروان اديان ديگر، دو مقوله ي جداگانه مي باشد كه {Mلااكراه في الدين M} ناظر به قسمت اول و «جزيه» ناظر به قسمت دوم مي باشد. علاوه بر اين كه تشريع جزيه و تعيين مقدار معيني به عنوان اخذ ماليات از پيروان اديان ديگر، خود نشان دهنده ي به رسميت شمردن وجود آنان در نظام اسلامي مي باشد. {Tاما اخذ جزيه چرا؟ T} نخست بايد به اين واقعيت تاريخ اشاره كرد كه پيروان اديان ديگر، قبل از ظهور اسلام در جزيزةالعرب زندگي مي كردند و پيامبر(ص) و امام علي(ع) و ساير اصحاب، با آنان زندگي مسالمت آميزي داشتند و داد و ستد مي كردند؛ اما با فزوني آوازه ي اسلام و به ويژه رشد آن در مدينه، توطئه چيني و مخالفت ورزي از سوي آنان و به ويژه از سوي يهوديان شروع شد؛ به گونه اي كه با منافقين هم دست شده بودند و براي ايجاد سستي و ترديد در ميان مسلمانان تلاش مي كردند؛ {V(ر.ك: سوره ي ال عمران (3) ، آيه ي 72)V} حتي تا آن جا پيش رفتند كه توطئه ي قتل پيامبر(ص) را طرح ريزي كردند كه منجر به كوچ دادن يهوديان بني نظير از اطراف مدينه شد. با اين همه، هنوز حكم جزيه تشريع نشده بود و حتي مسلمانان بنابر سفارش قرآن مجيد وظيفه داشتند رفتاري كاملاً انساني و عادلانه، در هنگام تبليغ اسلام و گفت وگو با آنان داشته باشند؛ مگر آن كه از سوي آنان ظلم و ستمي صادر شود. در سوره ي عنكبوت مي خوانيم {A{/Bوَ لا تُجادِلُوا أَهْلَ اَلْكِتابِ إِلاَّ بِالَّتِي هِيَ أَحْسَنُ إِلاَّ اَلَّذِينَ ظَلَمُوا مِنْهُمْ {w1-13w}{I29:46I}/}A} {V(سوره ي عنكبوت (29)، آيه ي 46 - ر.ك: الميزان، ج 16، ص 142 - تفسير نمونه، ج 16، ص 298 تا 300)V}؛ «{Mبا اهل كتاب جز به [شيوه اي ] كه بهتر است، مجادله مكنيد؛ مگر [با ]كساني از آنان كه ستم كرده اندM}». پس از تمام اين مراحل و با وجود قدرت مندي نظام اسلامي، پيروان اديان ديگر، با احساس برتري بيني با وجود ابتلا به خرافات در اعتقادات، تنها خودشان را دوستان خدا و نزديكان درگاه الاهي مي پنداشتند و حتي به شكستن حريم احكام اسلامي، تظاهر مي كردند. اين جا بود كه خداوند فرمان جهاد و كنترل آن ها و اخذ ماليات ويژه از آنان را صادر كرد. در سوره ي توبه مي خوانيم: {A{/Bقاتِلُوا اَلَّذِينَ لا يُؤْمِنُونَ بِاللَّهِ وَ لا بِالْيَوْمِ اَلْآخِرِ وَ لا يُحَرِّمُونَ ما حَرَّمَ اَللَّهُ وَ رَسُولُهُ وَ لا يَدِينُونَ دِينَ اَلْحَقِّ مِنَ اَلَّذِينَ أُوتُوا اَلْكِتابَ حَتَّي يُعْطُوا اَلْجِزْيَةَ عَنْ يَدٍ وَ هُمْ صاغِرُونَ {w1-34w}{I9:29I}/}A} {V(سوره ي توبه (9) ، آيه ي 29)V}؛ «{Mبا كساني از اهل كتاب كه به خدا و روز بازپسين ايمان نمي آورند، و آن چه را خدا و فرستاده اش حرام گردانيده اند حرام نمي دارند و متديّن به دين حق نمي گردند كارزار كنيد، تا به دست خود و با حال كوچكي و تسليم، جزيه دهندM}». قابل توجه اين كه، عبارت {A{/Bوَ هُمْ صاغِرُونَ {w32-34w}{I9:29I}*/}A} دلالت بر پرداخت جزيه با حالت قبول كوچكي از سوي آنان، به خاطر دوري از حس برتري بيني و قانع شدن به حقوق خود به عنوان يك اقليت ديني در مقابل اكثريت مي باشد؛ نه آنكه مسلمانان و يا حاكم اسلامي، آنان را تحقير كند كه اين مخالف آداب اسلامي است. {V(ر.ك: الميزان، ج 9، ص 250؛ و تفسير نمونه، ج 7، ص 354) V} نكته ي مهم ديگر آن است كه اين آيه ي شريفه در سوره ي توبه مي باشد كه از آخرين سوره هاي نازل شده بر پيامبر(ص) است و تأخير حكم جزيه به خوبي نشان مي دهد كه مسلمانان در زماني طولاني با پيروان اديان ديگر رفتاري مسالمت آميز داشته اند. اين حكم پس از انجام توطئه ها و اقدام به مرزشكني از سوي پيروان اديان ديگر آمده است و تداوم آن به عنوان يك حكم حقوقي، علاوه بر آن كه بيان گر به رسميت شناختن اقليت هاي ديني در نظام اسلامي مي باشد، حاكم اسلامي را موظف مي كند در برابر اخذ جزيه، دفاع از كيان آنان را به عهده بگيرد؛ به گونه اي كه اگر نتواند اين وظيفه را انجام دهد، آنان نيز مجاز به عدم پرداخت جزيه مي باشند. {V(ر.ك: تفسير نمونه، ج 7، ص 357)V}